Interview Jeroen Boomgaard

Jeroen Boomgaard is adviseur voor kunst in de openbare ruimte en voorzitter van Public Art Amsterdam, een samenwerkingsverband van twaalf Amsterdamse kunstinstellingen. Ook is hij lid van het Stadscuratorium Amsterdam.

Kunst moet naar buiten

Hoe verhouden Public Art Amsterdam en het Stadscuratorium zich tot het debat over omstreden beelden in Amsterdam?

“De belangrijkste doelstelling van Public Art Amsterdam is om aandacht te vragen voor de collectie van Amsterdam en de aangesloten kunstinstellingen te motiveren om meer naar de openbare ruimte te gaan. Ik heb het idee dat te veel instellingen nog naar binnen gericht zijn, terwijl je buiten een veel groter publiek aanspreekt. We hebben met Public Art Amsterdam een kunstroute in Amsterdam-Oost gemaakt, omdat er in dit stadsdeel veel verwijzingen zijn naar het koloniale verleden. In principe houden we ons bezig met omstreden beelden, maar niet nadrukkelijk in de komende manifestatie in september of oktober van dit jaar. Een aantal kunstenaars krijgt de opdracht om een schets te maken waarin het thema ‘de gedeelde stad’ het uitgangspunt moet zijn. We zullen in de manifestatie ook ingaan op de bestaande collectie van beelden in Amsterdam die de verschillende stadsdelen kunnen aandragen. Op de lijst staan eigenlijk weinig omstreden beelden. Ik denk dat stadsdelen willen voorkomen dat daar de aandacht op gevestigd wordt.”

Het Stadscuratorium Amsterdam heeft een adviserende rol. Boomgaard vervolgt: “We adviseren de stadsdelen bijvoorbeeld bij de oprichting van kunstwerken. Daarbinnen stellen wij vragen over hoe je bewoners kan betrekken bij kunst in de openbare ruimte. Ook snijden we spannende en grote thema’s aan, zoals omstreden monumenten.”

Omstreden monumenten aanpassen?

De Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) adviseert in het rapport Wankele sokkels. Omstreden monumenten in de openbare ruimte om omstreden monumenten aan te vullen, bijvoorbeeld met een kritische omlijsting, een tegenbeeld of artistieke transformatie.

Hoe kijk jij naar dit advies?

“Over het algemeen denk ik dat hercontextualiseren een goed idee is. Dan kunnen omstreden monumenten worden aangevuld of er kan een tegenbeeld worden geplaatst. Er zijn bepaalde monumenten die zo omstreden zijn, bijvoorbeeld de Burgeroorlog monumenten in Amerika of de dictator standbeelden in Oost-Europa, dat ze beter weggehaald kunnen worden. In dat geval heeft hercontextualisatie geen zin. In Nederland hebben we niet veel van dit soort omstreden beelden, misschien alleen J.P. Coen.”

Inclusievere publieke ruimte

In juli 2020 nam de Amsterdamse gemeenteraad motie 839 aan waarin het college van burgemeester & wethouders de opdracht kreeg om de openbare ruimte inclusiever te maken.

Zie jij al verandering?

“Nee, ik ben bang dat grote verandering nog niet heeft plaatsgevonden. Overheidsmaatregelen hebben vaak niet direct effect. Slechts mondjesmaat worden kunstenaars met een niet-Nederlandse achtergrond gekozen. Dat heeft er ook mee te maken dat het veld van kunst in de openbare ruimte behoorlijk ingewikkeld is.”

Volgens Boomgaard adviseert het Stadscuratorium vaak aan opdrachtgevers om verder te zoeken naar kunstenaars die niet-wit, vrouw en iets jonger zijn. Aan de andere kant stelt het Amsterdams Fonds voor de Kunst aan de kunstinstellingen als voornaamste eis dat ze inclusief moeten zijn, op alle niveaus: “Alle kunstinstellingen moeten bewijzen, als ze subsidie willen krijgen, hoe inclusief ze zijn en welke stappen ze hier nog in gaan zetten. En dat is een behoorlijke taak. Veel kunstinstellingen hebben weinig geld en bovendien is het echt moeilijk om een ontwikkelsubsidie van subsidiegevers te krijgen. De bij Public Art aangesloten instellingen kunnen bijvoorbeeld geen extra subsidie krijgen omdat ze al gesubsidieerd worden. Daardoor is wezenlijke vernieuwing moeilijk en komt het inclusiever maken van de openbare ruimte langzaam van de grond.”

Over Jeroen Boomgaard

Jeroen Boomgaard is adviseur voor kunst in de openbare ruimte en voorzitter van Public Art Amsterdam, een samenwerkingsverband van twaalf Amsterdamse kunstinstellingen. Ook is hij lid van het Stadscuratorium Amsterdam. Boomgaard leidde tot maart 2022 het onderzoekslectoraat LAPS (lectoraat Art & Public Space) van de Gerrit Rietveld Academie en was hoofd van de onderzoeksmaster Artistic Research aan de Universiteit van Amsterdam.