Searching for Oneself Outside

“De openbare ruimte is de huiskamer van de stad”, zei Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme Rabin Baldewsingh in 2023 in de Volkskrant. De publieke ruimte zou er voor iedereen moeten zijn, een plein waar mensen en ideeën uitwisselingen en relaties aangaan. Een plek waar iedereen zich prettig, veilig en erkend zou moeten voelen. Zoals Baldewsingh vervolgt: “Het is belangrijk dat die openbare ruimte iets zegt over jou en wie jij bent.”.

Deze gedeelde huiskamer is de afgelopen honderden jaren gevormd, gevuld en veranderd. Het is een ruimte waar we ons dagelijks doorheen bewegen, maar ook een plek waar personen en geschiedenissen worden geëerd, gerepresenteerd of herdacht door middel van monumenten, gebouwen en straatnamen. Net als de geschiedenis zelf, vormt de openbare ruimte een verhaal dat nooit af is. Terwijl samenlevingen in beweging zijn en onze blik op de geschiedenis verandert, staan deze beelden doodstil, bevroren in de tijd.

Monumenten en straatnamen vertegenwoordigen wat een (stads)bestuur heeft besloten om te bewaren en te markeren als cultureel erfgoed. Hierdoor staan ze symbool voor wat bewust of onbewust herdacht of gevierd wordt. Maar wat voor de één trots is, is voor de ander een bron van pijn, woede of schaamte. Weer een ander haalt diens schouders erbij op.

Een samenleving bestaat uit mensen met allemaal een unieke achtergrond, en er is geen enkel beeld dat iedereen representeert. De selectie voor representatie in de openbare ruimte brengt daarmee automatisch een sterk uitsluitingsmechanisme met zich mee. Het idee dat personen of historische gebeurtenissen in steen of brons voor de eeuwigheid bestaan, staat daarom al langere tijd ter discussie.

Gegroeid bewustzijn

In Den Haag, maar ook in Nederland en daarbuiten, is het bewustzijn rondom representatie gegroeid. Onder meer als gevolg van de Black Lives Matter-demonstraties die wereldwijd volgden op de moord op George Floyd in 2020. Standbeelden werden van hun sokkels getrokken, beklad en beschreven. Zo kwam een beeld van slavenhandelaar Edward Colston in Bristol in de gracht terecht. Het beeld van Koning Leopold II in Antwerpen werd beklad, in brand gestoken en ter restauratie verwijderd. Hoewel er in Nederland geen beelden omvergetrokken werden, laaiden er discussies op rondom figuren als J.P. Coen, Johan Maurits, Piet Hein, Witte de With en Van Heutz en rondom hun standbeelden, bustes, straatnamen en vernoemingen. Hoe wordt de huiskamer gastvrij en daadwerkelijk van iedereen?

In de tentoonstelling Searching for Oneself Outside doet een groep kunstenaars, wonend en werkend in Nederland een suggestie om afwezige stemmen in de openbare ruimte gestalte te geven en de aanwezige stemmen van context te voorzien. Hoe geef je gedaante aan iets dat tot op heden onzichtbaar is, heimelijk in de nacht verwijderd werd, of altijd genegeerd?

Interviews en publiek programma

In de loop van de tentoonstelling verschijnen er op de website van Nest wekelijks interviews met en teksten van denkers, kunstenaars en schrijvers onder de rubriek Essays & nieuws. Hiermee hopen we een gesprek te opnenen over de vormgeving van onze gedeelde huiskamer. In de verschillende interviews wordt het door de KNAW gepubliceerde adviesrapport Wankele sokkels - Omstreden monumenten in de openbare ruimte (oktober 2023) als startpunt genomen. Ook wordt er bij Searching for Oneself Outside een contextueel programma ontwikkeld met gesprekken, filmvertoningen, workshops en presentaties. Wil je dit bijwonen, daaraan bijdragen, heb je een tekst of een idee voor een programma? Meld je aan of neem contact op via info@nestruimte.nl