Afaina de Jong over het werk van Herbert Luciole

De tentoonstelling Non-Profit At All Cost telt acht kunstenaars. We vroegen evenveel experts naar de band met de gepresenteerde werken en de aantrekkingskracht die uitgaat van hun praktijk.

Verspreid over 951 steden in 82 landen gaf de beweging Occupy Wall Street Herbert Luciole en velen hoop en moed. Hoe kon het gebeuren dat zo’n breed gedragen protestbeweging uiteindelijk toch geen standhoudt? Het idee dat miljoenen vreedzaam protesterende mensen op straat een politiek systeem wezenlijk kunnen sturen blijkt tot op heden een utopie. Bij Nest nodig Luciole de bezoeker uit om via zijn digitaal gestuurde ‘Riot Shields’ (anti-oproerschilden), opnieuw te kijken naar protest om zo samen de vraag te beantwoorden: Hoe en wanneer zal de echte verandering beginnen?

“Die protestbewegingen waren een belangrijk moment voor ons. Barnaby, Laetitia en ik komen uit dezelfde generatie en Occupy Wall Street sprak tot de verbeelding. We zijn opgegroeid in een tijd waarin onze ouders de straat opgingen, om te protesteren tegen atoomoorlogen, en nu stond men op tegen overheden die de wereld met een financiële crisis achterliet, we waren niet met het opkomen voor een hoger doel bezig tot dat moment waar Herbert Luciole dan een werk over heeft gemaakt. Ik kan mij heel goed voorstellen dat Occupy Wall Street [het werk in de tentoonstelling] aan de basis van hun praktijk lag, niet alleen als inhoud diende voor dit ene werk.”

Het komt voort uit een specifiek moment maar ook nu, en hoe ze het beeld over tijd hebben ontwikkeld, is het thema dat ze behandelen nog steeds relevant. Misschien zelfs belangrijker dan ooit. Vandaag kan je elke dag kwaad zijn. een beweging als Extinction Rebellion heeft regelmatig ook aanvaringen met de politie. De rol van social media speelt nu meer omdat je de beweging overal ter wereld kan volgen, dat maakt het voor een stuk ook groter, maar ook performatiever. Hoe de politie tussenkomt is een gegeven dat zich vertaalt in het werk van Herbert Luciole dat in de tentoonstelling staat.”

Hoe heb je hun werk leren kennen?

“Barnaby was een student van mij in de MA Radical Cutup aan het Sandberg Instituut in Amsterdam. Het is eigenlijk alweer 11 jaar geleden, dat ik de eerste versie van deze installatie zag. Hij ontwikkelt het steeds verder. “

“Het is bijna ongewoon geworden voor kunstenaars om in zulke lange periodes aan één werk te zitten. Heel vaak is een kunstwerk een soort momentopname zoals bij mijn eigen werk. Ontworpen in 2015, gebouwd in 2020 omdat politiek of geld ook impact hebben op de snelheid van het proces. Een ontwerp is vaak een momentopname van een aantal jaren geleden, maar in de uitwerking ontwikkelt het weer verder met waar je op dat moment mee bezig bent. Dat lijkt te spreken vanuit het werk, dat het meegroeit met de tijd en ook steeds meer relevantie krijgt voor movements en mensen uit deze tijd.”

“Die relevantie zie je heel duidelijk terug in de rol van het kijken, een witness zijn zoals toen we wereldwijd online witness waren van de moord op bijvoorbeeld George Floyd. Het werk van Herbert Luciole heeft zowel betrekking op vroegere protesten als op de huidige. Je merkt dat onze telefoon als een medium direct impact kan hebben, want het zegt ‘ik sta hier maar heel veel mensen kijken mee’. Daarmee wordt jouw protest publiek gemaakt en belandt het onder een loep, zelfs in een loop, waardoor er veel meer getuigen zijn op het moment dat er iets gebeurd dan jouw individuele agency. Die dubbele betekenis heeft het werk heel mooi in zichzelf verwerkt.

Kan je de betekenis duiden van symbolen zoals het schild in hun werk?

“Het schild heeft een zekere transparantie die je bij riot shields ook hebt, dat vind ik heel mooi. Dan heb je ook die camera, wat eigenlijk de telefoon is en tegelijkertijd heb je aan de andere kant ook de mensen die meekijken, die getuige zijn; Zo veel mensen op twitter, zo veel mensen op YouTube, etcetera dus wat ga je dan doen? Er is nu een public record van hoe deze interactie zal gaan. Ik vind dat heel sterk aan deze installatie, om die awareness te kunnen creëren.”

Hoe verhoudt dit werk zich tot echte verandering?

“Dat is de vraag die ze stellen. Verandering gaat langzaam, want we blijven protesteren. Het is iets dat eigen is aan de menselijke samenleving. Anderzijds is er wel wat veranderd in public nature, dat we nu iets live kunnen bekijken, op het moment waarop het protest gebeurt en we de clashes tussen de protestgroep en de mensen die de macht moeten reguleren volledig waarnemen, dat is nieuw.”

“Eerst waren er mensen die oproer verbaal doorgaven, daarna werden het print media die verslag uitbrachten, later werd het tv en het internet. Bij dit werk zie je dat het idee van het vastleggen van getuigen, getuigenissen direct gebeurt door diegene die protesteert. Dat zag je niet eerder en is een superinteressant gegeven.

“Toen Extinction Rebellion begon met duizende jonge mensen die in London aan het protesteren waren, was het maanden niet in het nieuws, terwijl het elke vrijdag gebeurde. Nu volgen we ze op sociale media en zien we meteen wat er gebeurt en hoe groot de beweging is. Dit in tegenstelling tot de gele hesjes beweging in Frankrijk, die meteen overal op het nieuws waren omdat het oudere mannen waren. Ik denk dat het werk van Herbert Luciole reeds bij aanvang en zeker nu helemaal in de tijdsgeest past.”

Wat kwam er bij jou op toen je het werk in Nest zag?

Wat ik fascinerend vind aan het werk is hoe je aan de buitenkant van de riot shield kan zien hoeveel mensen er allemaal meekijken op welke media, bijvoorbeeld YouTube. Als ze het aan de binnenkant hadden geplaatst dan zou enkel de protestganger zien wie er getuige was, maar nu is het omgedraaid. Degene aan de andere kant van het riot shield ziet wie er meekijkt, heel sophisticated, daardoor maak je hun ook bewust van wie er allemaal meekijkt, weet je. This is live, het wordt nu uitgezonden.

Zoals het in de tentoonstelling staat is het heel mooi geïnstalleerd en heel spannend, en ik denk dat het heel eigentijds is. Het is niet alleen de kunstinstallatie, het is een werk dat je daadwerkelijk functionerend in de maatschappij wil hebben. Het zegt iets over de cultuur, maar het is ook onderdeel van diezelfde cultuur en ik hoop dat we ze gewoon ooit op straat zullen zien, in de protesten. Het is ontstaan door iets dat ze op straat hebben ervaren of hebben gezien en hoewel het nu in een tentoonstelling is opgenomen hoop ik dat het terecht komt bij de protest bewegingen waar het op gebaseerd is.